Moeilijk te doden het is een van die films waar ik nooit genoeg van lijk te krijgen, ondanks dat ik hem al meer dan duizend keer heb gezien. Het mooie van Die Hard (naast het langlopende kerstdebat) is dat je twee films krijgt voor de prijs van één. Ik denk dat het daarom vijfendertig jaar later nog steeds resoneert met het publiek. Terwijl de meeste films zich richten op één genre, vinden de beste actiefilms een manier om meerdere genres te combineren tot een bevredigend geheel. Raiders of the Lost Ark begint als een avonturenreeks, maar waagt zich in het laatste bedrijf aan horror. Alien versmelt sciencefiction met horrorfilm, met opmerkelijk resultaat. Terminator 2: Judgement Day van James Cameron combineert ouderwetse horror met non-stop actie.
Als je denkt aan klassieke actiefilms als Predator en RoboCop, zie je ze misschien als twee films in één. Predator begint als een typische actiefilm en gaat dan over in een horrorrit. RoboCop, aan de andere kant, bevat ongebruikelijke vuurgevechten vermengd met een scherp satirisch randje. Helaas slagen de meeste sequels er niet in om de creatieve essentie vast te leggen die de originelen geweldig maakte. De remake van RoboCop was bijvoorbeeld niets meer dan een saaie actiefilm verkleed als The Dark Knight, en elk vervolg op Predator, behalve Predator 2, vertrouwde op voorspelbare vuurgevechten en impasses zonder de toegevoegde elementen die het origineel zo gedenkwaardig maakten.
Evenzo is de Die Hard-franchise aanzienlijk afgedwaald van zijn roots. Van de vier geproduceerde sequels vond alleen Die Hard with a Vengeance nieuwe manieren om met de formule te spelen. De anderen varieerden van voorspelbare maar bekijkbare eikels (Die Hard 2: Die Harder) tot luie retreads (Live Free of Die Hard) tot actiefilms met een personage genaamd John McClane (A Good Day to Die Hard).
De originele Die Hard is echter bijna onberispelijk in zijn uitvoering. Regisseur John McTiernan bouwt behendig spanning op in de openingsact voordat hij in de tweede helft een explosieve chaos ontketent. Die Hard begint als een kat-en-muisthriller, waarin NYPD-rechercheur John McClane (Bruce Willis) het op kerstavond in een wolkenkrabber in Los Angeles opneemt tegen een groep nietsvermoedende terroristen onder leiding van de beruchte Hans Gruber (Alan Rickman). De bende van Gruber blijft zich aanvankelijk niet bewust van de aanwezigheid van John, waardoor hij onopgemerkt door het gebouw kan bewegen in de hoop zijn vrouw en een groep gijzelaars te redden. Dit deel speelt zich af als een schaakspel. John doet zetten, Hans doet een tegenaanval, John belt de politie en Hans doet weer een tegenaanval. John gooit vervolgens een lijk door een raam om LAPD-sergeant Al Powell (Reginald VelJohnson) te waarschuwen voor de zich ontvouwende crisis. Uiteindelijk arriveert de LAPD, wat bijdraagt aan de chaos en John en Hans dwingt om hun spel te verbeteren.
Op dit punt drukt McTiernan op een knop en zet de film in een hogere versnelling. De tweede helft van Die Hard is gevuld met intense vuurgevechten, meedogenloze vechtpartijen en ontzagwekkende explosies. Op een gedenkwaardig moment komt een helikopter van de FBI in botsing met een vuurbal en kantelt over de zijkant van het gebouw, waardoor John een van die slow-motion sprongen van het laatste moment moet maken, zijn silhouet omlijnd door vlammen.
Tijdens dit alles staat McTiernan zijn personages nooit toe om domme beslissingen te nemen. Als er een vuurgevecht uitbreekt tussen Hans, John en de formidabele Karl (Alexander Godunov) in een kantoor vol ramen, instrueert Hans zijn mannen om “op het glas te schieten”, zich er volledig van bewust dat John blootsvoets is. Later, nadat hij het plan van Hans heeft afgeleid om het dak op te blazen tijdens de evacuatie van de gijzelaars, waardoor zijn team te midden van de verwarring kan ontsnappen, gooit John zijn pistool in de lucht om de burgers weer naar beneden te duwen. Deze actie dwingt Hans om onverwacht zijn strategie te wijzigen, waardoor John gedwongen wordt drastische maatregelen te nemen om te overleven. Het is een genot om te zien hoe deze personages, die slechts ongeveer tien minuten schermtijd delen in de 132 minuten durende film, een strijd van verstand aangaan. Elke beweging heeft een tegenaanval, wat resulteert in weer een tegenaanval die het complot vooruit duwt, langzaam in intensiteit opbouwend totdat het in de laatste minuten explodeert.
Bovendien voelt elke handeling ter plekke geïmproviseerd of uitgedacht aan. Actiescènes komen niet uit de lucht vallen. Ze gebeuren eerder vanwege een berekende beslissing. Wanneer de LAPD “de auto” stuurt, schieten de mannen van Hans het voertuig aan stukken met raketten, en John reageert door C4 in een liftschacht te laten vallen, waardoor de dreiging samen met drie of vier verdiepingen effectief wordt geneutraliseerd. De geschokte reactie van Hans zegt genoeg – niemand weet wat hij van iemand in Die Hard kan verwachten.
Grappig, het indrukwekkende stuntwerk gaat verloren in de chaos omdat je vergeet dat je naar een show kijkt. Niets lijkt geënsceneerd. Op een gegeven moment, midden in een vuurgevecht, ziet een slechterik een reep snoep in een vitrinekast, kijkt rond en steelt het – een uniek grappig moment, waarschijnlijk ter plekke geïmproviseerd. Later krijgt John een woedend gevecht met een van Hans ‘handlangers, en de twee mannen gooien elkaar rond als lappenpoppen totdat er iemand sterft. Er is nog een geweldige scène waarin een misdadiger John verrast, die zijn pistool trekt en tevergeefs probeert de situatie te de-escaleren. Nogmaals, elke personagebeslissing en beat voelt spontaan aan. Als Hans John tegen het lijf loopt, gebruikt de slechterik een nep-Amerikaans accent en gedraagt hij zich als een gijzelaar. John vraagt wijselijk zijn naam, geleid door een lijst met namen van werknemers. Hans antwoordt dat zijn naam Bill Clay is en vervalst een vals verhaal. Oog om oog heen en weer, tot de een uitglijdt en de ander de overhand krijgt.
Ik zou kunnen doorgaan, maar deze momenten zorgen ervoor dat Die Hard zich onderscheidt van andere in het actiegenre. Het is zeldzaam om actiehelden/schurken te zien met een gelijke dosis hersens en spierkracht.
Als kleine kritiek ben ik het eens met de inschatting van Roger Ebert dat de film de strenge plaatsvervangend chef van de LAPD van Paul Gleason nodeloos afschildert als ongelooflijk stompzinnig. Zijn domheid contrasteert met de intelligentie van John, maar het is een onnodige stap om onze held in leven te houden. We weten dat John rockt omdat we hem meer dan een uur hebben zien rocken. Ook pakken een paar te veel eindes alles te goed in.
Nadat John Hans heeft vermoord en de dag heeft gered, struikelt Die Hard in de laatste minuten waarin het waarschijnlijk donker had moeten worden. In plaats daarvan krijgt Al zijn moment in de zon, gevolgd door Holly (Bonnie Bedelia) en Argyle (De’voreaux White), voordat ze allemaal in een limousine stappen en naar “Let It Snow” gaan. Zou de LAPD geen vragen hebben? Zouden ze niet willen dat John blijft en bewijst dat hij niet een van de slechteriken is? Zou Al niet moeten worden gearresteerd voor het neerschieten van een man in een zeer openbare arena? Films als Raiders of the Lost Ark en Predator negeren deze vragen wijselijk en snijden naar de aftiteling, en ze zijn er des te beter door.
Dit zijn echter kleine minpuntjes in een verder onberispelijke en buitengewone film. Moderne actiefilms zouden baat hebben bij het bestuderen van de mechanica die in McTiernan’s klassieker speelt. Velen hebben het idee van één man tegen een leger gekopieerd, maar ze missen vaak wat Die Hard zo leuk maakt. Dit is niet zomaar een typische actiekaskraker; is een slim geproduceerde thriller die op natuurlijke wijze evolueert naar een actie-avontuur met twee A-listers aan de top van hun kunnen. Een film heeft meer nodig dan alleen de non-stop actie van Die Hard om succesvol te zijn; hij moet ook hun intelligentie vastleggen.
Daarom hef ik het glas op deze dag, ter gelegenheid van de 35e verjaardag van Die Hard, een van de beste films aller tijden. Bedankt voor meer dan drie decennia goed geschreven, explosief plezier!
Jippie, oké, klootzak.