door Jeremy Clarke.
Drie ongeduldige broers eisen hun erfenis op van hun vader, de koning, die het hun geeft op voorwaarde dat ze de gesloten deuren in geen van de kastelen die hij ze geeft openen. Zijn drie vrouwen negeren het verbod, openen de deuren en laten drie draken los. Een witte merrie baart een veulen dat verandert in een mens, die opgroeit tot een Treeshaker die, na twee keer zeven jaar moedermelk te hebben gedronken, sterk genoeg is om de gigantische boom waaronder hij is bevallen te schudden.
De merrie onthult dat ze al is bevallen van haar twee broers Stonecumbler en Irontemperer, die Treeshaker gaat zoeken. Hij blijkt de sterkste van de drie te zijn en ze komen overeen de prinsessen te redden, nu getrouwd door drie draken en levend in drie ronddraaiende kastelen, elk schijnbaar onneembaarder en elke draak schijnbaar machtiger dan de vorige.
Zoon van de Witte Merrie heeft veel te danken aan een van de geweldige verhalenvertellers, ouders die hun erfenis onder hun kinderen verdelen. Shakespeare gebruikte dit als basis voor Koning Lear en een paar jaar na Jancovics gebruikte Kurosawa het als basis voor racete (1985), waar hij behendig drie broers (en hun legers) kleurcodeerde. Hier doet regisseur Marcell Jancovics (1941-2021) iets soortgelijks: ZoonDe drie prinsen en hun vrouwen zijn aanvankelijk blauw/groen, geel en rood/oranje gecodeerd, hoewel het kleurenschema niet constant blijft en als we later bij de prinsessen aankomen, zijn ze paars, groen en blauw gekleurd.
Wanneer de drie draken later verschijnen, lijken ze in niets op de draken die je eerder of daarna ergens anders hebt gezien. De driekoppige draak heeft zijn drie koppen constant op verschillende manieren gerangschikt, soms op elkaar gestapeld als een totempaal. De tweede zevenkoppige draak ziet eruit als een tank met talloze geweerlopen. De derde 12-koppige draak is als een stad met constant stijgende en dalende torenflats, een buitengewoon grafisch motief van steeds veranderende vierkanten en rechthoeken.
Dit Hongaarse geanimeerde epos uit 1981 is een van de grote, onbezongen schatten van animatie. Jankovics maakte verschillende korte films en commercials voor zijn twee speelfilms bij Pannonia Film Studio. De Blu-ray van Eureka! bevat beide functies, evenals enkele van hun belangrijkste korte films. Terwijl Zoon van de Witte Merrie blijft zijn onbetwiste meesterwerk, de andere films op de schijf leggen veel uit hoe hij daar terecht is gekomen.
Wgemaakt als commercial voor Air India, dromen op de vleugels (1968) is een korte film van acht minuten die in feite een excuus is voor een reeks vrij vloeiende opeenvolgende bewegende beelden en frames die betrekking hebben op passagiersvliegreizen, wereldberoemde steden en bezienswaardigheden, en de Indiase cultuur. Een kaart van het Indiase subcontinent verandert in een olifant die een passagier op een howdah vervoert, het Air India-logo, een vliegtuig dat op ons af vliegt en tot slot een kaart van de wereld. Later verandert een glimlachende cabinepassagier in een veilig vliegend vliegtuig, terwijl de neonreclames van Broadway plaats maken voor de Houses of Parliament, de Eiffeltoren een gendarme wordt die het luchtverkeer regelt en een kameel met een bult in de vorm van een piramide voor oprijst van jou. voeten. Het niveau van visuele inventiviteit is hoog en je kunt je voorstellen dat Air India in de wolken zou zijn geweest met de film.
sisyfus (1974) is een korte film van twee en een halve minuut die de Griekse mythe in beeld brengt waarin een man veroordeeld is om eeuwig een rotsblok een heuvel op te rollen, om het vervolgens naar beneden te laten rollen als hij de top bereikt. In de versie van Jankovics rolt de man een rotsblok naar de top van een stapel rotsblokken, zodat elke rol iets langer is dan de vorige, zoals te zien is in de slotscène waarin de heuvel wordt onthuld als de stapel opgerolde rotsblokken. Maar waar het om gaat is rollen, waarbij de film op briljante wijze de pure fysieke inspanning vastlegt, versterkt door de ademhaling en het gekreun van de man op de soundtrack. Terwijl hij worstelt, veranderen de verbluffende zwart-inkt-op-wit-beelden van de volledig gedetailleerde spieren van de man in fijne, grafische lijnen, waarvan het buitengewone effect is dat je zijn fysieke inspanning echt voelt als hij het rotsblok met grote moeite in een hoogste wilsdaad.
Een Luta/Küzdők (1977) is nog eens 2 en een halve minuut te kort. Hier werkt een naakte beeldhouwer, vergelijkbaar met Michelangelo’s David, aan een levensgrote sculpturale replica van zichzelf. Terwijl ze dat echter doet en het beeld vorm begint te krijgen, haalt ze een beitel tevoorschijn en begint aan hem te werken, waarbij ze zijn gelaatstrekken verandert en hem in een uitgeputte oude man verandert. Het geheel is geanimeerd als volledig gerenderde zwart-wittekeningen met zware schaduwen, een zeer effectieve stijl om dit eenvoudige maar diepgaande visuele concept over te brengen. Ik moest denken aan delen van de laatste korte film van de Tsjechische surrealist Jan Švankmajer Dialoogvenster Afmetingen (1983) waar twee figuren van klei elkaar vernietigen en twee hoofden van klei elkaar vernietigen in een spel van steen, schaar, papier. Het heeft ook echo’s van de lithografie Drawing Hands uit 1948 van de Nederlandse kunstenaar MC Escher, waarin twee handen potloden vasthouden terwijl ze elkaar tekenen.
In een programma van het Hongaarse Nationale Filmarchief, gefilmd in 2020, vertelt Jancovics hoe de Air India-film zijn persoonlijke animatiestijl versmolten, die hij omschrijft als “metafoor in morph”. Hij vertelt verder over de explosieve animatie van de Beatles met Gele onderzeeër (1968), met een derde model dat verschilt van de dominante Disney en meer Europese UPA-stijl van die tijd, gevestigd in New York, en de invloed van die film op zijn eerste animatiefilm Johnny Maïskolf (1973). Hij bespreekt ook de “overgangskarakters” van Zoon van de Witte Merrie – een hert dat een merrie wordt, een veulen dat een mensenkind wordt.
Een drie minuten durende zwart-wit tv-promotie uit 1973 voor zijn speelfilmdebuut Johnny Maïskolf biedt verleidelijke glimpen van Jancovics’ ontwerpen voor de film, die ook volledig op de Eureka!-schijf verschijnen. Kijken, de schuld aan de projecten van Heinz Edelmann voor Gele onderzeeër het is duidelijk: Johnny de held lijkt en beweegt veel op de belegerde Old Fred of Pepperland minus de baard; oorlogszuchtige Turken lijken veel op die van Gele onderzeeër minus de kenmerkende, surrealistische, bijtende maagtanden, en een koning van Frankrijk die, hoewel hij geen schurk is, verdacht veel lijkt op een herwerkte Blue Meanie met roze huid. De animatie van Jancovics, de manier waarop zijn personages daadwerkelijk bewegen, heeft dat ook Gele onderzeeër overal geschreven.
Er zijn echter veel originele details over Johnny Maïskolf ook dat anticiperen Zoon van de Witte Merriewaar niet zozeer van is afgeleid Gele onderzeeër want het is even inventief. Wanneer Johnny en zijn geliefde elkaar omhelzen in Iluska, veranderen ze in een prachtig visueel motief van twee duiven. Er zijn talloze andere details, zoals een leger van demonen en heksen, waarbij de grafische stijl qua vorm en kleur anders is dan alles wat je ooit hebt gezien.
Waar Johnny Maïskolf lijkt vaak afgeleid van Gele onderzeeërelk frame van Zoon van de Witte Merrie het pronkt met een verbazingwekkende originaliteit in termen van afbeeldingen en visuals, overal een lust voor het oog. Gele onderzeeër verscheen uiteindelijk op thuiskijkplatforms omdat het de immense aantrekkingskracht van de Beatles had, maar Zoon van de Witte MerrieDe oorsprong van het volksverhaal zal marketeers of geldmannen duidelijk niet op dezelfde manier aanspreken. Dat gezegd hebbende, Eureka! Video nam het en verpakte zijn Blu-ray-presentatie met de waardevolle extra’s die hierboven zijn besproken en het resultaat is een essentiële aankoop voor elke zichzelf respecterende animatiebewonderaar. Of, wat dat betreft, iedereen die ook maar de minste interesse heeft in cinema. De film is misschien minder bekend dan Gele onderzeeërmaar het blijkt even ongelooflijk, vernieuwend en zinvol werk te zijn.
Zoon van de Witte Merrie wordt uitgebracht in Eureka! Blu-ray in het VK en Ierland.
De nieuwe website van Jeremy Clarke is jeremycprocessing.com