Deze week vijftien jaar geleden bracht Christopher Nolan een korte film uit genaamd De donkere ridder wat leverde wat ik beschouw als de beste stripboekfilm tot nu toe. Het is een zeldzaam voorbeeld van een vroege Hollywood-kaskraker die de hype waarmaakte, een uitzonderlijk staaltje cinema dat met de tijd alleen maar beter is geworden.
Alles hier klikt. Nolans precieze regie, de donderende score van Hans Zimmer en James Newton Howard, de wilde actiescènes en boeiende psychologische thema’s, de dynamiek tussen onze held en schurk – The Dark Knight schittert meer dan tien jaar na de eerste release.
Natuurlijk herinneren we ons de foto van Heath Ledger’s verbazingwekkende Oscar-winnende vertolking van de Joker. Volgens alle indicaties blinkt de overleden acteur uit in de rol, hij steelt elke scène waarin hij verschijnt en herdefinieert de klassieke schurk voor de moderne tijd. Terwijl andere acteurs de Joker hebben geportretteerd om lovende kritieken te krijgen, blijft de vertolking van Ledger de meest memorabele. Deze Clown Prince of Gotham is sluw, wreed en volkomen onbegrijpelijk. Je kunt je ogen niet van hem afhouden.
Christian Bale is een geweldige Bruce Wayne
Toch, al die jaren later, kon ik niet anders dan me erover verbazen Christian Bale, wiens optreden als Bruce Wayne/Batman sterk genoeg is om zijn eigen lijst met onderscheidingen te rechtvaardigen. Ogenschijnlijk dienend als de heteroman voor Ledger’s manische clown, is Bale’s vertolking hier stil, gereserveerd en toch emotioneel resonerend. Hij brengt veel over, zelfs verborgen in dat dikke pak. Een knikje hier, een puntige uitdrukking daar, het komt allemaal samen om een van de meest crimineel over het hoofd geziene uitvoeringen van de afgelopen twee decennia te leveren.
Ironisch genoeg zou Bale later een Oscar winnen voor The Fighter, waar hij de meest flitsende rol speelt tegenover de heteroman van Mark Wahlberg. Wahlberg werd eveneens over het hoofd gezien vanwege zijn stille maar effectieve uitvoering, omdat (om welke reden dan ook) de Academie een hekel heeft aan subtiliteit.
En dat is echt de naam van het spel hier: subtiliteit. Bruce Wayne van Bale herbergt demonen die zijn ziel blijven kwellen. Je ziet het aan zijn ogen, aan de manier waarop hij een valse Patrick Bateman-glimlach tovert en naar louche feestjes gaat, aan de manier waarop hij een glas champagne op een balkon gooit nadat hij een toespraak heeft gehouden voor een kamer vol gasten, aan de manier waarop hij zwijgend naar de Joker kijkt en wanhopig probeert zijn volgende zet te berekenen. In deze scène ondervraagt hij Sal Maroni, maar hij krijgt geen informatie van hem, wat een bijna geïrriteerd gegrom oproept:
Op een gegeven moment belt de Joker een nieuwszender en bedreigt hij het leven van Coleman Reese tijdens een live tv-uitzending. Nolan snijdt naar Bruce, kijkend naar de nachtmerrie die zich ontvouwt, een bijna verachtelijke blik van minachting op zijn gezicht. Zwijgend luistert hij naar de eisen van de Joker voordat hij opstaat, zijn jas dichtknoopt en naar zijn werk gaat. Nogmaals, zijn acteerwerk is subtiel, maar je begrijpt waar de arme man mee te maken heeft: een schurk die hij niet begrijpt, het verlies van zijn vriend Rachel en het gewicht van Gotham City op zijn schouders.
Als Batman is hij nog confronterender. De Dark Knight ziet er verveeld uit als we hem voor het eerst zien tijdens een reeks met de Scarecrow aan het begin van de film. Hij grijpt de kans aan om permanent met de criminelen af te rekenen tijdens de spectaculaire reeks in Hong Kong, waarbij hij de operatie moeiteloos tot een goed einde brengt en Lau gevangen neemt. Er is geen gevoel van emotie of vreugde in de acties van Batman. Hij probeert gewoon de losse eindjes aan elkaar te knopen, zodat hij verder kan met zijn leven.
Tegen het einde van de film strompelt Batman echter naar zijn motor – moe en gebroken, maar toegewijd aan het leven dat hij heeft gekozen. Als Harvey vraagt waarom hij degene was die alles verloor, verandert Bruce even van karakter en fluistert, meestal tegen zichzelf: “Dat was het niet.” Goh. Dit is hartverscheurend.
Eerder, na het vangen van de Joker, drukt Batman uit hoe Gotham zijn bereidheid heeft getoond om in iets goeds te geloven. Als reactie hierop merkt de clown op: “Totdat hun geest volledig gebroken is.” Batman buigt voorover, uitgeput, mogelijk ontmoedigd door de weigering van zijn tegenstander om de rede te volgen. Deze subtiele daad staat in schril contrast met de felle aard van Ledger. Batman verlangt ernaar een reden te vinden om door te gaan in het gevecht, een einde te maken aan de façade, en Bale portretteert behendig de niet-aflatende vastberadenheid van het personage terwijl hij geleidelijk een vleugje kwetsbaarheid onthult. Zelfs hij weet niet zeker hoe dit verhaal zal aflopen.
Ik hou ook van de klassieke ondervragingsscène waarin we Batman voor het eerst zien ontploffen nadat de Joker te ver gaat met zijn onthulling dat Rachel en Harvey op het punt staan te sterven. Batman doet er alles aan om zijn vijand niet in het gezicht te slaan. We zijn getuige van de woede, de pijn, de angst en de frustratie. Ledger krijgt hier terecht veel lof voor zijn verbluffende prestaties, maar hij zou niet zo effectief zijn als Bale niet alle juiste schoten zou maken.
Ik waardeer de stille nuance in Bale’s weergave van Batman. Het is gemakkelijk om onopgemerkt te blijven, maar de acteur laat zien waarom hij de perfecte keuze was voor het personage. Zonder dat houdt de Dark Knight op te bestaan. Het grondt de chaos op het scherm en helpt een geweldige film tot een klassieker te verheffen.
Interessant genoeg verklaarde Bale onlangs zijn teleurstelling over zijn optreden door tegen Yahoo.com te zeggen: “Ik kreeg in de loop van de trilogie niet precies waar ik op hoopte. Chris deed het, maar mijn eigen gevoel van eigenwaarde is als: ‘Ik heb het niet goed begrepen.’”
Hij vervolgde: “Heath kwam langs en het verpestte al mijn plannen min of meer volledig”, zei Bale. “Omdat ik zei: ‘Hij is zoveel interessanter dan ik en wat ik doe.'”
Onzin. Bale is fascinerend als The Dark Knight en een van de belangrijkste redenen waarom de foto 15 jaar later nog steeds goed is. Het is een meesterwerk.