Film is inherent een lens die wordt gebruikt om de wereld te bekijken. De manier waarop we naar de gebeurtenissen om ons heen kijken, die uiteindelijk hun betekenis verbuigen, vervormen en weergeven, maakt de filmtaal niet alleen een taal van geluid en bewegende beelden, maar een taal die ons dwingt onze interpretatie van gedachten, gevoelens en herinneringen. drie van deze werken gingen dit jaar in première in de World Documentary Section, die allemaal inspeelden op onze verwachtingen om een duidelijker beeld te geven van de betekenis die we halen uit onze presentatie van de geschiedenis.
Het begint het duidelijkst met het snijdende onderzoek van regisseurs Axel Danielson en Maximilien Van Aertryck.Fantastische automaat.” Daarin beschrijven filmmakers hoe mensen het bewegende beeld hebben veranderd en vaak hebben geperverteerd om de werkelijkheid te herschrijven, van de vroegste fotografie (gemaakt door Joseph Nicéphore Niépce in 1827) tot de hedendaagse fascinatie om geld te verdienen met de gesnoeide beelden van ons leven voor culturele doeleinden.
Soms kunnen hun opmerkingen tot spot leiden, zoals wanneer ze de spot drijven met hoe het Eurovisie Songfestival, dankzij een groen scherm, doet alsof de presentatoren in verschillende landen zijn, terwijl ze in feite allemaal in dezelfde studio zitten. Op andere punten zijn de regisseurs bot, zoals wanneer ze een archiefinterview met Ted Turner vertonen waarin hij zijn filosofie verdedigt achter het soort escapisme dat ‘The Beverly Hillbillies’ en uitbuitende berichtgeving via de kabel tot aanverwante vormen van entertainment maakt.
Deze momenten, in een film die dol is op montage, kunnen de waarheid aan de macht brengen en komedie in video. Maar dit verschroeiende, schokkende onderzoek van onze populaire cultuur, waar inhoud koning is, is het sterkst wanneer het de kijker bang maakt. Denk aan hoe regisseurs echte B-rollen gebruiken van ISIS-terroristen die een propagandavideo opnemen. Terroristen brengen rekwisieten en een script mee. En het wordt in eerste instantie zelfs gespeeld om te lachen als het ISIS-lid zijn regels niet meer kan onthouden. Maar “Fantastic Machine” gaat nog een stap verder: in een andere reeks plaatsen de regisseurs scènes naast elkaar van de Duitse regisseur Leni Riefenstahl die laat zien hoe ze nazi-propaganda creëerde (ze toont eigenlijk duizelig haar technische expertise in het opbeuren van genocide), fel gemonteerd tegen hoe Sidney Bernstein het zag. hun plicht om nauwkeurige beelden van de Holocaust vast te leggen.
“Fantastic Machine” reflecteert op de manipulatie van de waarheid in ons huidige nieuwslandschap: iedereen met een microfoon, een camera en een YouTube-kanaal mag zich verslaggever noemen. En iedereen met een mond die groot genoeg is, kan “nepnieuws” schreeuwen. Maar wat nog fascinerender is, is het einde, waarin de Voyager Golden Record, in 1977 de ruimte ingestuurd, als een record van het verwelkomen van buitenaardse wezens in het menselijk bestaan. We weten van de meegeleverde audio. Maar wist je dat we afbeeldingen hebben opgenomen die het beste van de mensheid lieten zien zonder oorlog, armoede en conflict? In deze verrassende conclusie is onze obsessie met het afdwingen van de waarheid achter het beeld geen nieuwe ziekte. Het is slechts de menselijke conditie.
“Ik moet heel voorzichtig zijn bij het oproepen van mijn herinneringen”, zegt Milisuthando Bongela, de introspectieve regisseur achter de zeer persoonlijke en opvallende documentaire, “Milisuthando.” In Bongela’s aangrijpende herinneringen schuilen complexiteit en verwarring, lagen van trauma verbonden met twijfels en geaccepteerde waarheden over haar jeugd, land en thuis. Haar gedachten beginnen met een korrelige video uit 2014 van een zwarte vrouw in Johannesburg, Zuid-Afrika, die zich uitkleedt voor een standbeeld van Nelson Mandela, en eindigen met de begrafenis van haar familieleden. Tussen deze twee klaagzangen ligt een doordringende ondervraging van geschiedenis, afkomst, nationalisme en de overblijfselen van apartheid.
Bongela komt uit het ter ziele gegane Transkie-land, een experimentele staat in Zuid-Afrika die bestond tussen 1976 en 1994, die speelde met het idee om een apart maar gelijkwaardig thuisland voor Afrikanen te creëren, dat hen hun eigen ruimtes, scholen en identiteiten zou geven – en vooral, plaats ze uit de buurt van blanken. Tijdens een bezoek aan haar grootmoeder, in het roze huisje dat Bongela beschouwt als de ware plaats van haar opvoeding, worstelt ze met het giftige historische residu dat is achtergelaten door de opvattingen achter haar oude land: hoe haar adolescentie gevuld kan worden met racisme als het bestaan van Transkie – vol wazige glimlachen, hartelijke kerkdiensten, levendige mode en vurige tradities – ooit racistisch gevoeld aan de buitenkant? Wat betekent het voor haar om te bestaan in relatie tot white power? En hoe kan ze haar voorouders via haar laten bestaan? Dit zijn slechts enkele van de grote vragen, verdeeld in hoofdstukken verteld door Bongela, die de regisseur met nieuwsgierigheid ontrafelt.
“Milisuthando” heeft een stortvloed aan onuitwisbare beelden: een montage van veronderstelde vooruitgang – van bloemen die bloeien, spelende kinderen en gezinnen die met elkaar communiceren – wordt verteld met een vergelijkbare thematische inslag van het dreigende gevaar dat gevoeld wordt in Terrence Malick’s “The New World”, die de toon zet voor Richard Wagner “Das Rheingold”. En er zijn onvergetelijke woorden, zoals een openhartig gesprek tussen Bongela en haar producer en blanke vriend, Marion Isaacs, die de vaak onuitgesproken littekens van apartheid raken. Welsprekend gefilmd en nauwkeurig gemonteerd door Hankyeol Lee, is Bongela’s “Milisuthando” thematisch schokkend en emotioneel onwrikbaar als Rebeca Huntt’s “Beba.” Net als die film verweeft “Milisuthando” de ongelijkheden van Bongela’s persoonlijke verleden met de systemische tekortkomingen waarin ze werden vervalst en hanteert het een mokerslag tegen de geschiedenis.
De Chileense regisseur Maite Alberdi maakte carrière met het vertellen van ouderen in films als ‘The Mole Agent’ en ‘A Hora do Chá’ (La Once). Vergelijkbaar met zijn korte film “I am not from here” (Yo no soy de aquí), zijn laatste film, “Eeuwige herinnering,” duikt diep in het leven van iemand die vecht tegen de ziekte van Alzheimer. In dit geval is het de Chileense verslaggever Augusto Góngora, die het grootste deel van zijn leven de gewelddadige dictatuur van Augusto Pinochet volgde en de emotionele en politieke herinnering aan Chili vastlegde. Maar nu laat zijn geheugen hem in de steek, en zijn vrouw Paulina, een actrice en voormalig voorzitter van de Nationale Raad voor Cultuur en Kunst, is zijn verzorger.
Alberdi geeft niet veel achtergrondinformatie over het begin van de ziekte van Augusto: we weten niet hoeveel tijd er is verstreken tussen de diagnose en wat we op het scherm zien; en we leren nog minder over hoeveel tijd er momenteel verstrijkt. In plaats daarvan markeren beelden van Paulina’s dagelijkse zorg voor Augusto de tijd: we zien het paar wandelen, zij leest hem boeken voor en hij kijkt naar hun theatrale presentaties. We absorberen de liefde die hen voedt en voelen de angst, pijn en angst die Augustus omhullen terwijl hij weigert. Het is geen gemakkelijk horloge. Net als andere Alzheimer-documentaires zoals “Dick Johnson is Dead” en “Our Time Machine”, voelen we op onze kleine maar onontkoombare manier het verdriet dat uw gezonde geliefde ervaart.
Maar afgezien van het liefdesverdriet dat in dit verhaal is ingebed, voegt Alberdi heel weinig andere lagen toe. Ze probeert Augusto’s geheugenverlies in verband te brengen met de glibberige herinnering aan Pinochets bewind waarmee Chilenen het hoofd moesten bieden als ze hun nationale identiteit wilden herscheppen. Helaas zijn zijn reportagebeelden niet geweven genoeg om die metaforische boog vast te stellen. Hoewel de obstakels die in “The Eternal Memory” worden geportretteerd, zeker een bewijs zijn van de liefde van dit paar, is hun harde beproeving, vergeleken met de doelen van de film, slechts de helft van het plaatje.