De opkomst van arthouse cinema in Nederland heeft een boeiende geschiedenis die teruggaat tot het begin van de twintigste eeuw. In de jaren 20 en 30 waren er al enkele filmhuizen die zich toelegden op het vertonen van artistieke en experimentele films, maar het was pas in de jaren 60 dat arthouse cinema echt zijn intrede deed in Nederland.
Een belangrijke factor in de opkomst van arthouse cinema was de opkomst van de nouvelle vague in Frankrijk en de opkomst van de Europese arthouse film. Filmmakers als Jean-Luc Godard, François Truffaut en Ingmar Bergman zorgden voor een vernieuwende impuls in de filmwereld en inspireerden ook Nederlandse filmmakers en cinefielen.
In Nederland werd arthouse cinema vooral populair in de grote steden, waar filmhuizen als het Filmmuseum in Amsterdam en het Luxor in Rotterdam de avant-garde films vertoonden die niet in de reguliere bioscopen te zien waren. Deze filmhuizen werden al snel ontmoetingsplaatsen voor cinefielen en filmmakers die geïnteresseerd waren in experimentele en artistieke cinema.
Een belangrijk moment in de geschiedenis van arthouse cinema in Nederland was de oprichting van het Hubert Bals Fonds in 1972. Dit fonds werd opgericht ter ondersteuning van de distributie van arthouse films uit niet-westerse landen en zorgde ervoor dat Nederlandse filmhuizen een breder scala aan films konden vertonen.
In de jaren 80 en 90 groeide de populariteit van arthouse cinema in Nederland verder, mede dankzij de opkomst van filmfestivals als het International Film Festival Rotterdam en het Nederlands Film Festival. Deze festivals trokken niet alleen een internationaal publiek, maar zorgden er ook voor dat Nederlandse arthouse films meer aandacht kregen en ook internationaal werden gewaardeerd.
Door de jaren heen hebben Nederlandse arthouse filmmakers als Alex van Warmerdam, Marleen Gorris en Paul Verhoeven internationale bekendheid verworven en zijn er ook diverse Nederlandse arthouse films bekroond op internationale filmfestivals.
Tegenwoordig is arthouse cinema niet meer weg te denken uit het Nederlandse filmlandschap. Filmhuizen als Eye Film Museum, Kriterion en het Ketelhuis vertonen een breed scala aan arthouse films, van experimentele avant-garde cinema tot prijswinnende documentaires en arthouse drama’s.
Met de opkomst van streamingdiensten zoals MUBI en Film1 is arthouse cinema ook steeds toegankelijker geworden voor een breder publiek en blijft de waardering voor artistieke en experimentele cinema groeien. De opkomst van arthouse cinema in Nederland heeft een rijke geschiedenis en heeft ervoor gezorgd dat het Nederlandse filmlandschap zich internationaal kan meten met andere filmculturen.